Cum Narrativo

Proposizione narrativa (Cum e il congiuntivo)

Una delle strutture più frequenti in latino è il cum più il congiuntivo con valore, allo stesso tempo, temporale e causale. Viene definito cum narrativo, in quanto è usato nelle narrazioni.

In italiano generalmente si può rendere in forma:

- implicita, con il gerundio semplice o composto,

- esplicita, con proposizione subordinata con valore temporale-causale.

Rispetto alla reggente sovraordinata:

- la contemporaneità dell’azione è espressa col presente, se la reggente ha tempo principale,

coll’imperfetto, se " " storico;

- la anteriorità invece è espressa col perfetto, se la reggente ha tempo principale;

col piuccheperfetto, se " " storico

Es.: Cum per eorum fines triduum iter fecisset, inveniebat ex captivis..Dopo aver marciato per tre giorni attraverso i loro territori, (Cesare) veniva a sapere dai prigionieri..(BG.II,16)

NB. E’ molto importante fare attenzione al contesto per determinare il valore della proposizione latina espressa col cum +il congiuntivo. Spesso la distinzione non è netta.

Un utile consiglio è ricordare che la traduzione in italiano, con la forma implicita del gerundio, mantiene, come in latino, una certa polivalenza di significato. Per una buona traduzione la forma esplicita è preferibile. Perciò al fine di rendere :

- valore temporale, sarà opportuna la conginzione quando, ecc.

- valore causale, " " " poichè, ecc.

- valore avversativo, " " " mentre, ecc.

- valore concessivo, " " " benchè, ecc.

Traduci i testi proposti

a)BG: Caesari cum id nuntiatum esset, maturat ab urbe proficisci (I,7) - Prima luce, cum summus mons a Labieno teneretur, Considius, equo admisso, ad eum ( da lui) accurrit, dicit montem…ab hostubus teneri (I,22) - Cum ab hora septima ad vesperum pugnatum sit, aversum hostem videre nemo potuit (I,26) - Diu cum esset pugnatum, impedimentis castrisque nostri potiti sunt (I,26) - Cum esset Caesar in citeriore Gallia, ita uti supra demonstravimus, crebri ad eum rumores afferebantur (2, 1) - Ipse, cum primum pabuli copia esse inciperet, ad exercitum venit (2.,2) - Cum (Caesar) ad oppidum accessisset castraque ibi poneret, pueri mulieresque ex muro, passis manibus, suo more pacem ab Romanis perierunt (2.13) - At hostes etiam in extrema spe salutis tantam virtutem praestiterunt, ut, cum primi eorum cecidissent, proximi iacentibus insisterent atque ex eorum corporibus pugnarent ( 2.27) - Centuriones in oppido, cum ex significatione Gallorum novi aliquid ab iis iniri consilii intellexissent, gladiis destrictis, portas occupaverunt suosque omnes incolumes receperunt ( 7.12)

b) En.: Praecipue cum iam hic trabibus contextus acernis / staret equus, toto sonuerunt aethere nimbi. (2.112) - Hunc Polydorum auri quondam cum pondere magno / infelix Priamus furtim mandarat alendum / Threicio regi, cum iam diffideret armis / Dardaniae cingique urbem obsidione uideret. (3.49) - Nec vates Helenus, cum multa horrenda moneret, /… mihi (mi) praedixit luctus (3.712) - Haec certamina (queste gare) primus / Ascanius, Longam muris cum cingeret Albam, / rettulit et priscos docuit celebrare Latinos (5.595) - Pulsus ob invidiam regno virisque superbas /

VERSIONE

Romolo e Remo

Proca, Albanorum rex, Amulium et Numitorem filios habuit quibus regnum reliquit, ea lege ut alternis annis singuli regnarent. Sed Amulius, post regni annum, imperium fratri non dedit; quin immo eum in vincula coniecit et, ut subole privaret, elegit Vestalem eius filiam, Rheam Silviam, ut perpetua virginitate teneretur. Sed cum ea a Marte geminos filios, Romulum et Remurn, peperisset, Amulius eam crudeliter punivit parvulosque in Tiberim abiecit. Quos cum aqua in siccum reliquisset, ad eorum vagitus lupa accurrit eosque uberibus suis aluit. Cum mox parvulos Faustulus pastor invenisset, collectos Accae Larentiae coniugi educando (da educare) dedit. Hi postea, cum crevissent, Amulio interfecto, Numitorem avum in regnum restituerunt; postea urbem condiderunt, quam Romulus augurio victor Romam vocavit; et ut eam muniret, edixit ne quis vallum transiliret; sed Remus fratris edicto irridens vallum transilivit, statimque a Celere centurione iuxta regis iussum interfectus est.